Türkiye: Artan enerji maliyetleriyle, rekor yüksek ticaret açığı verildi

TÜİK’in Ticaret Bakanlığı işbirliğiyle oluşturarak açıkladığı Temmuz ayı GTS (Genel ticaret sistemi) dış ticaret verilerine göre; Türkiye’nin ihracatı 2022 yılının Temmuz ayında bir önceki yılın aynı dönemine göre %13,4 artarak 18,55 milyar USD olurken, aynı dönemde ithalat %41,4 artarak 29,24 milyar USD olarak gerçekleşmiştir. Böylece dış ticaret açığı, Temmuz 2021 – Temmuz 2022 dönemleri arasında %147 artmış ve 1984 yılına kadar uzanan verilere göre rekor düzeydeki en yüksek seviye olan 10,69 milyar USD olmuştur. İhracatın ithalatı karşılama oranı ise söz konusu dönemde %79,1’den %63,4’e gerilemiştir.

Temmuz ayı içerisinde en çok ihracat yaptığımız ülke Almanya olurken, onu ABD, İngiltere ve Irak takip etmektedir. Avrupa Birliği’ni oluşturan 27 ülkeye ihracat %5,4 artarak 7,37 milyar USD olurken, AB’nin toplam ihracatımız içindeki payının %42,7’den %39,7’ye gerilediği görülmektedir. İthalat kalemlerinde; Temmuz 2022’de ilk sırayı Rusya alırken, onu Çin, Almanya ve İsviçre izlemiştir. Temmuz ayında ara malların (hammadde) toplam ithalat içindeki payı artarken, sermaye ve tüketim mallarının payı azalmıştır. Ara malı ithalatı alt kalemlerine bakıldığında yıllık bazda en yüksek artışın işlenmemiş yakıtlar ve yağlar olduğu, bunu başta gıda ve içecek olmak üzere işlenmiş hammaddelerin takip ettiği görülmektedir. Yüksek teknolojili ürünlerin ihracatının toplam ihracatımız içindeki payı %2,2 olurken, aynı grubun ithalatının toplam ithalatımız içerisindeki payı ise %10,2 olmuştur.

Türkiye’nin enerji faturasının bir göstergesi olan madeni yağ ithalatı, Rusya’nın toplam ithalatın en büyük kaynağı olarak ortaya çıkmasıyla %95,7 artarak 4 milyar dolardan 7,7 milyar dolara yükseldi. Aynı dönemde madeni yağlar ve rafine ürünler ihracatı %168,8 artarak 1,69 milyar $’a yükseldi. Altın ve değerli metal ithalatı %600,6 artarak 2 milyar dolara ulaşırken, altın ihracatı yıllık bazda %0,11 azaldı. Altın ithalatındaki keskin artış dikkate alındığında, geçen yılın aynı döneminde net altın ihracatçısı iken bu yıl net altın ithalatçısı konumuna gelindiği görülmektedir.

ÖTS’ye (Özel ticaret sistemi) göre, Türkiye’nin ihracatı 2022 yılının Temmuz ayında bir önceki yılın aynı dönemine göre %9,2 artarak 16,99 milyar USD olurken, aynı dönemde ithalat %34,1 artarak 26,60 milyar USD olarak gerçekleşmiştir. İhracatın ithalatı karşılama oranı ise söz konusu dönemde %63,9 olmuştur.

Ticaret açığı, artan enerji maliyetleri nedeniyle Temmuz ayında rekor seviyeye yükseldi. Dış ticaret dengesi görünümü, Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin Şubat ayında başlamasından bu yana kötüleşti ve enerji fiyatları rekor seviyelere ulaştı ve petrol, doğalgaz fiyatlarındaki bu durum da açığın derinleşmesinde en önemli paya sahip oldu. Emtia fiyatları her ne kadar son bir ay içerisinde dünya çapında gerilemiş olsa da, döviz bazında bizim ülkemizin hesapları açısından halen önceki dönemlere göre yük artırıcı bir etkiye sahip.

Türkiye’nin ana ihracat pazarlarında yavaşlayan tüketim, ihracat performansı üzerinde sınırlayıcı etki yapacaktır. Türkiye’nin ekonomik yapısı gereği ihracat gelirlerimiz Euro, ithalat maliyetlerimiz ise dolar cinsindendir. Dolayısıyla paritedeki durum, gelirimizin değerini düşürerek ve giderlerimizin değerini artırarak bizi olumsuz etkiliyor. Dış talep ve net ihracatın katkısının azalması ekonomik büyümede yavaşlamaya neden olabilir. Avrupa ve ABD arasındaki ekonomik farklar, ABD’nin talep seviyesinin üzerinde üretim yapabilme yetisi nedeniyle enerji krizinden daha az etkilenecek bir profilde olması ve Avrupa’nın Rusya kaynaklarına bağımlılığı itibariyle dolar, Euro’ya karşı değer kazanmaya ve pariteyi de Türk ihracatçısını olumsuz etkileyecek seviyelere indirmesi riski söz konusudur. Rusya’nın Avrupa’ya ulaştırdığı doğalgazı kesmesi, mevcut durumu kötüleştirecektir. Bunun yanı sıra, üretim yapmak da daha maliyetli ve gerek arz etkisinden gerekse de ulaştırma maliyetlerinin etkilenmesinden dolayı, Avrupa’da da talep azalacakken ihracatımız olumsuz etkilenebilir. 

Bu kapsamda 100 dolar baremine yakın seyreden petrol fiyatları, ithalat faturasını artırıcı etkisi nedeniyle izlenmeli, ancak aynı zamanda arz sıkıntısı ve artan kış talebi de göz önüne alındığında olası bir enerji krizinde hacimsel kısıtlama etkileri de göz ardı edilmemeli. Önemli bir ham petrol ve doğal gaz kaynağı olan Rusya, Türkiye’nin bazı ödemeleri ruble olarak yapmasına izin verdi, ancak Cumhurbaşkanı Sn. Recep Tayyip Erdoğan ve Putin tarafından Ağustos ayında üzerinde anlaşmaya varılan düzenlemenin ayrıntıları gizli kalıyor.

Politika yapıcıları, ucuz kredinin üretim ve ihracata destek olacağını düşünerek, bu perspektif çerçevesinde ultra gevşek para politikasıyla büyümeyi artırmaya çalışıyor. Ancak yüksek seviyelerdeki kredi büyümesi ve güçlü iç talep de ithalatı artırarak dolar talebini artırmakta, yükselen döviz kurları da enflasyonu artırmaktadır. Türkiye’nin 2Ç22 GSYİH’si 31 Ağustos’ta açıklanacakken, Ağustos ayı enflasyon verileri ise 5 Eylül’de yayınlanacak.

Kaynak: Tera Yatırım-Enver Erkan
Hibya Haber Ajansı