Türkiye’nin yeni politikaları

Sıkı para politikasından gevşek para politikasına geçiş. Sıkı para politikası, faiz oranlarını artırarak parayı borçlanmayı daha pahalı hale getirir. Buna karşılık, gevşek para politikası, borç verme ve borçlanma için parayı kolayca erişilebilir hale getirerek faiz oranlarını düşürür.

-Sıkı para politikası

Sıkı para politikası, bir ülkenin merkez bankasının ekonomideki para arzını azaltarak enflasyonu yavaşlatmak için kullandığı bir araçtır.

Devlet tarafından ihraç edilen menkul kıymetlerin satılması gibi açık piyasa operasyonlarının artırılması, iskonto oranının yükseltilmesi ve zorunlu karşılıkların artırılması gibi üç belirgin daraltıcı parasal önlemin uygulanmasını vurgulamaktadır.

Bu tür önlemler, mal ve hizmetlerin tüketimini ve üretimini azaltır ve uzun vadede ekonomiyi yavaşlatır.

Para politikası sıkılaştırmasının bazı olumsuz etkileri arasında daha yüksek işsizlik ve ülkenin ekonomik büyümesinde düşüş yer alıyor.

-Gevşek para politikası

Gevşek veya kolay para politikası, sıkı para politikasının tam tersidir. Deflasyon meydana geldiğinde büyüme hızı yavaşlar, ekonomideki genel tüketici talebi azalır ve fiyat seviyeleri düşer. Üretim azaldıkça, firmalar işçilerini işten çıkarır ve daha fazla yatırımı durdurur. Dış ihracat da düşebilir. Bu nedenle, genişlemeci bir politika benimsemek, bunu en aza indirmek için elzem hale geliyor.

Merkez bankası, ülkenin ekonomik aktivitesini artırmak için kolay bir para politikası izleyebilir. Ancak aynı banka, enflasyon yükselirse ve hükümet bunu kontrol altında tutmak isterse, daraltıcı veya sıkı bir para politikası izleyebilir.

Para Politikası Kurulu’nun Ağustos faiz indirimi ve nedenleri. Para Politikası Kurulu (PPK), politika faizini (bir haftalık repo ihale faizi) yüzde 14’ten yüzde 13’e indirmeye karar verdi.

Jeopolitik risklerin küresel ekonomik aktivite üzerindeki zayıflatıcı etkileri artmaya devam ediyor. Önümüzdeki döneme ilişkin küresel büyüme tahminleri aşağı yönlü revize edilmekte ve durgunluk giderek artan bir şekilde kaçınılmaz bir risk faktörü olarak değerlendirilmektedir.

Başta temel gıda olmak üzere bazı sektörlerde arz kısıtlarının olumsuz etkileri Türkiye’nin kolaylaştırdığı stratejik çözümlerle hafifletilirken, üretici ve tüketici fiyatlarındaki yükseliş eğilimi uluslararası ölçekte devam ediyor.

Ayrıca gelişmiş ekonomilerdeki merkez bankaları, artan enerji fiyatları, arz ve talep arasındaki dengesizlikler ve işgücü piyasalarındaki katılıklar nedeniyle enflasyondaki artışın tahmin edilenden daha uzun sürebileceğini vurgulamaktadır. Gelişmiş ekonomilerdeki merkez bankalarının farklı ekonomik görünümleri nedeniyle para politikası adımlarında ve iletişimlerinde farklılık devam etmektedir. Merkez bankalarının finansal piyasalarda artan belirsizliklerle baş edebilmek için yeni destekleyici tedbirler ve araçlar geliştirme çabalarını sürdürdüğü görülmektedir.

Yılın başındaki güçlü büyüme, dış talebin desteğiyle ikinci çeyrekte de devam etti. Akran ekonomilerle karşılaştırıldığında, iş yaratma daha güçlü olmuştur. İstihdam artışına katkı sağlayan sektörlere bakıldığında ise büyüme dinamiklerinin yapısal kazanımlarla desteklendiği görülmektedir. Ekonomik büyümenin sürdürülebilir bileşenlerinin payı artarken, turizm gelirlerinin cari dengeye beklenenden güçlü katkısı devam ediyor.

Öte yandan, enerji fiyatlarının yüksek seyri ve ana ticaret ortaklarında durgunluk ihtimali, cari denge üzerindeki riskleri canlı tutuyor. Sürdürülebilir cari işlemler dengesi fiyat istikrarı için önemlidir. Kredi büyüme hızı ve reel ekonomik aktivite amaçlı fon tahsisi yakından izlenmektedir.

Ayrıca son dönemde politika faizi ile kredi faiz oranı arasındaki farkın artmasının parasal aktarım etkinliğini azalttığı değerlendirilmektedir. Bu çerçevede Kurul, parasal aktarım mekanizmasının etkinliğini destekleyen araçlarla makroihtiyati politika setinin daha da güçlendirilmesine karar vermiştir.

TCMB’nin makro ihtiyati tedbirleri ve “liraizasyon” stratejisi. TCMB Başkanı Sn. Şahap Kavcıoğlu, bankanın blogunda yer alan ” Liralaşma Stratejisi” başlıklı yazısında, Türkiye’nin son dönemde yatırım, istihdam, üretim ve ihracat yoluyla kalıcı fiyat istikrarını sağlayarak sürdürülebilir büyümeyi ön planda tutan yeni bir ekonomik modeli uygulamaya başladığını söyledi.

Bununla birlikte, bankanın serbest piyasa dinamikleri çerçevesinde sürdürülebilir fiyat istikrarını sağlayacak kalıcı reformlara odaklandığını söyledi. Banka, para politikası kararlarını tasarlarken, Türkiye ekonomisinin özellikle sürdürülebilir bir dış dengeye ilişkin yapısal sorunlarıyla karşı karşıya kalmaktadır.

Bu süreçte, kolay ama geçici çözümler yerine, kısa ve orta vadedeki zorluklara rağmen yıllarca süren çabalara rağmen yapılamayan kalıcı, uzun vadeli çözümlere odaklanılıyor.

Kavcıoğlu, Bankanın temel önceliğinin, uzun yıllardır enflasyonla mücadelede yapısal bir sorun olan yüksek para ikamesi sorununu çözmek olduğunu söyledi:

“Makro ve mikro ihtiyati tedbirlerle de desteklenen dış dengenin sürdürülebilirliği artık kamu maliyesindeki güçlü dengeye eşlik edecek ve böylece fiyat istikrarını sağlama ve koruma hedefi gerçekleşmiş olacaktır” dedi.

 Mevcut durum ve beklentiler. Ülkenin orta vadeli ekonomik programına göre, Türkiye ekonomisinin bu yıl ve gelecek yıl yüzde 5 büyümesi öngörülüyor.

Türkiye ekonomisinin 2023-2025 yol haritasına göre, gayri safi yurtiçi hasıla (GSYİH) büyümesinin önümüzdeki iki yıl – 2024 ve 2025 – için yüzde 5,5’e hızlanması öngörülmektedir.

Hükümet, GSYİH’nın 2023’te 867 milyar dolara, 2024’te 952 milyar dolara ve programın sonunda 1 trilyon dolara ulaşmasını hedefliyor.

Ekonomi bu yılın ikinci çeyreğinde yıllık bazda yüzde 7,6, ilk çeyreğinde ise yüzde 7,5 büyüdü.

Şu anda zirvede olan Türkiye’nin yıllık tüketici enflasyonunun bu yıl sonunda resmi olarak yüzde 65’e, ardından 2023’te yüzde 24,9’a gerilemesi bekleniyor.

 TCMB tekrar faiz indirecek mi? Medley Global Advisors EM direktörü Nick Stadtmiller:

“Kredi maliyetini ve tahsisini etkileyen makroihtiyati politikalar, şurada burada politika faiziyle yüzde 1 veya yüzde 2 oranında uğraşmaktan çok daha önemli olacaktır.

TCMB’nin mevsimsel turizm girişleri ve son dönemde Rusya’dan gelen mevduatlarla döviz piyasasına müdahaleye şimdilik devam etme imkanı var” dedi.

“TCMB, liranın düşüşünü yavaşlatmak için düşük faiz oranları ve sürekli kur müdahalesinden oluşan politika karışımını sürdürmek için yeterli alana sahip. Bu karışımı ne kadar uzun süre sürdürürlerse, o kadar büyük makro dengesizlikler oluşacaktır. Ancak şimdilik bu politikaları sürdürebilirler. Bunu yıl sonuna kadar ve muhtemelen gelecek yılın ortasına kadar sürdürebilecekleri bir yer olduğunu düşünüyorum.”

 Sonuç? Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) 18 Ağustos toplantısında şok faiz indirimi yaptı. TCMB, bir haftalık repo faizini 100 baz puan indirerek yüzde 14’ten yüzde13’e indirdi. Analistler, Banka’nın yurt içinde çok yüksek enflasyon ve küresel çapta sıkılaşan para politikası zemininde sabit durmasını bekliyorlardı. Açıklamanın ardından Türk lirası değer kaybetti.

Faiz İndirimi: Merkez bankasının beklenmedik bir şekilde politika faizini düşürmesinin ardından lira düştü. Kaynak: Bloomberg

 Bankanın kararı, ekonomide ivme kaybına işaret eden yüksek frekanslı verilerden kaynaklandı. Banka’nın görüşüne göre, “küresel büyümeye ilişkin belirsizliklerin arttığı ve jeopolitik riskin tırmandığı bir dönemde, finansal koşulların büyüme ivmesini korumak için destekleyici olmaya devam etmesi önemlidir”. Ayrıca TCMB, kendi görüşüne göre, “mevcut görünüm altında politika faizinin güncellenen seviyesinin yeterli olduğunu” belirtti. Enflasyon ağustos ayı boyunca yükselmeye devam ederek yüzde 80,2’ye ulaşsa da, daha yüksek fiyat baskılarının itici güçleri Banka tarafından etki kapsamı dışında kabul edilmektedir. Ayrıca, TCMB, daha önce aldığı tedbirlerin dezenflasyona yol açmasını beklemektedir.

Basın açıklamasında, Banka önceki toplantısına benzer bir ton verdi. TCMB, “güçlü göstergeler enflasyonda kalıcı bir düşüşe işaret edene ve orta vadeli yüzde 5 hedefine ulaşılana kadar liralaştırma stratejisine” bağlılığını yineledi. Ancak, Banka’nın alışılmışın dışında politika duruşu görünüşte tam tersine neden oluyor; karara tepki olarak lira değer kaybetti. Yine de Haziran 2023’te yeniden seçimle karşı karşıya olacak Cumhurbaşkanı Sn. Erdoğan, faiz artırımlarının sıkı bir karşıtı olmaya devam ediyor.

Türkiye’nin son 10 yıldaki faiz oranı. Kaynak: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası

ABD ile karşılaştırıldığında Türkiye’nin son 10 yıldaki faiz oranı. Kaynak: Federal Reserve, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası

Kaynak: Tera Yatırım-Enver Erkan
Hibya Haber Ajansı