İmkansız üçlü: Döviz kuru, faiz, enflasyon

Döviz tarafında yapılanlar. Döviz korumalı TL mevduat. Döviz Korumalı Vadeli TL Mevduat Hesabı, TL cinsinden USD, EUR ve GBP kurlarının vade sonunda faiz oranından daha fazla artması durumunda döviz koruması sağlayan rekabetçi bir vadeli mevduat ürünüdür. Bu hesabı hem gerçek hem de tüzel kişiler açabilmektedir. Türkiye’de yerleşik tüzel kişiler de 3, 6 ve 12 ay vadeli döviz korumalı mevduat hesabı açabilmektedir. 7 Mart 2022 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan kararla tüzel kişilere 3 ay vadeli döviz korumalı mevduat hesabı açma imkanı verildi.

Döviz Korumalı Vadeli TL Mevduat Hesabı, hesap açılışında sunduğu faiz oranı ile getiri sağlar, birikimleri de vade boyunca olası kur hareketlerinden korur. Vade içerisindeki döviz kuru hareketi, faiz oranını aşarsa sağladığı getiri döviz kuru değişimi kadar olur.

Kur Korumalı Mevduat uygulaması 2023 yılının sonuna kadar devam edecek.

-Kısıtlamalar

-Bankalar- kredi

Bu tip kısıtlama önlemlerinin kullanılan kredinin döviz alımı için kullanılmasını engellemek olduğu anlaşılmaktadır.

BDDK’nın yeni şartına göre, döviz varlıkları TL bazında 10 milyon TL’yi aşmayan şirketlerin kredi kullanması durumunda döviz varlıklarını 10 milyon TL’nin üzerine çıkarmamaları zorunlu tutuluyor. Ayrıca, döviz varlığı 10 milyon TL’nin üzerinde olan şirketler, bu varlığın varlıklarının veya satış gelirlerinin %5’ini aşması durumunda yeni nakdi TL ticari kredi kullanamayacak. Temmuz’daki yabancı para tutarı ve oranı şartının Ekim’de daha aşağı çekilmesi kısıtlamaların daha fazla şirket için geçerli olacağı anlamına geleceğinden, yeterince şirket dövizini TL’ye dönüştürmezse kredi kullanımlarının çok azalması durumunu da beraberinde getirebilir. Yüksek yabancı para yükümlülüğü bulunup ihtiyat amaçlı yabancı para varlık tutan şirketlerin de kur korumalı mevduata dönüşüm yapması amaçlanıyor.

Merkez Bankası, Türk lirası mevduat/katılım fonu oranının toplam mevduatın %50’sinin altında olması durumunda bankalardan aldığı yabancı para zorunlu karşılık komisyon oranını %3’ten %8’e yükseltti. Oranın %50-60 olması durumunda bankalar için komisyon oranı %3 olacak, oranı %60’ın üzerinde olanlardan komisyon alınmayacaktır. Bankalar son dönemde mudileri kaçırmamak adına TL mevduata yüksek faiz oranları vermeye başladı. Muhtemelen mevduat kaçırmamak ve RR komisyon cezasına tabi olmamak için özel teklifler, oranlar, getiriler ve daha yüksek mevduat maliyetleri oluşturabilirler.

-Yabancı yatırımcı swap limitleri

2020 yılında BDDK, Türk bankalarının yabancılara TL verme ve karşılığında dolar alma limitlerini özkaynakların %10’undan %1’e indirmişti. Swap kısıtlaması ile yabancı bankaların Türk bankaları ile swap işlemlerinden elde ettikleri TL’yi kullanarak dolar almalarının önüne geçilmesi amaçlanmıştı. 2022 ortasında bu sınırlama, tahsisli swap imkanı ile beraber belli kurallara bağlı olarak esnetildi. Swap hatları ile ilgili olarak, finansman TL’yi açığa satanlara ulaşmadığı sürece yabancılara yerli yatırımcılarla aynı oranda yerel para biriminde likidite sunulacak. Buna göre, Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından hazırlanan program kapsamında offshore yatırımcılar, TL cinsinden varlık satın almak için en az 3 ila 6 ay vadeli yeni bir swap hattına erişebilecek.

Mart ayında BDDK, bankaları yurt dışı piyasasında lira karşılığı spekülasyon yapmak isteyen firmalara lira fon sağlamamaları konusunda uyardı. Merkez bankası ayrıca yerli yatırımcıların uluslararası bankalar tarafından satılan yeni liralık tahvil alımlarını kısıtlayarak Türkiye dışındaki likidite arzını sınırlamayı amaçladı.

-Kurumsal

§  TCMB’ye %40 döviz satışı

 Türkiye, Ocak ayında ihracatçıların döviz gelirlerinin %25’ini Merkez bankasında liraya çevirmesini zorunlu hale getirmişti. Nisan ayında, ihracatçılar döviz gelirlerini liraya çevirmeleri gereken oran %25’ten %40’a çıktı:

“İhracat ve döviz kazandırıcı hizmet bedeli dövizin Merkez Bankasına satılması MADDE 4- (1) (Değişik: 18/4/2022) İhracat Genelgesine göre İBKB veya DAB’a bağlanan ihracat bedeli dövizin en az %40’ı, İBKB veya DAB’ın düzenlendiği tarihteki işlem kuru üzerinden Merkez Bankasına satılmak üzere İBKB veya DAB’ı düzenleyen bankaya satılır.”

 Temel amaç Merkez bankası rezervlerini ihracatçıların döviz gelirleri üzerinden takviye etmek ve ihracatçıların döviz girdilerini liraya çevirmelerini sağlamaktır.

§  TL kredi kısıtlaması

 Şirketler için kredi kullanma kriteri olarak yabancı para nakdi varlık bulundurma üst sınırın 15 milyon liradan 10 milyon liraya indirildi. Şirketler döviz tevdiat hesaplarını bozdurmaya ve döviz almamaya, TL’ye dönmeye yönelik olarak yönlendirilmek isteniyor. Bu düzenlemede de kredi kullanımı şartlarını sağlamak “ihtiyaç fazlası döviz tutuyorsa” bir şirket için mümkün olmayacağından dolayı döviz fazlası olan veya dövizle biraz fazla işlem yapmak zorunda olan şirketler açısından işler zorlaşıyor.

Şirketler ya kredi kullanabilmek için döviz satacak veya talep etmeyecek, bir başka ihtimal olarak da kredi kullanma eğilimlerini azaltacaklardır. Bazı bankalar ticari TL kullanımını durdurduğu veya yavaşlattığından dolayı reel sektörün düşen faizlere rağmen krediye erişiminde de bazı sıkıntılar söz konusu olmakta.

USDTRY ve yıllık manşet enflasyon oranı karşılaştırması… Kaynak: TÜİK, TCMB, Tera Yatırım

Potansiyel limitler… TCMB Kasım ayında bir faiz indirimi daha gerçekleştirerek politika faizini %9’a düşürdü. PPK, politika açıklamasında “mevcut politika faizinin yeterli olduğunu ve Ağustos ayında başlayan faiz indirim döngüsüne son verme kararı aldığını” belirtti. Bunun yanında, Merkez Bankası tarafından ek önlemlerin alınmaya devam edilebileceğine atıfta bulunulmaktadır. Bilindiği üzere faiz oranları düşürülürken, kredilerin ekonomik aktiviteye katkı sağlayacak şekilde istenilen hedef alanlara aktarılmasını sağlayacak şekilde kısıtlayıcı tedbirler alınmıştır. Liraizasyonun desteklenmesi amacıyla teminat, menkul kıymet tesisi ve zorunlu karşılık politikaları gibi önlemler alınmaktadır. Daha öncekilere benzer tedbirler gelmeye devam edebilir gibi görünüyor. Bu kapsamda Merkez Bankası, Aralık ayında açıklayacağı “2023 Para ve Kur Politikası” metninde parasal aktarım mekanizmasının etkinliğini artırması amaçlanan araçlar hakkında önümüzdeki döneme ilişkin detayları belirleyecek. Faizlerin bir süre beklemeye alınacağı bu dönemde alternatif araçların aktif şekilde devrede olmasını ve ince ayarların gelmeye devam etmesini bekleriz.

Büyüme etkileri. Ne pahasına olursa olsun büyüme politikası, dolar karşısında bir yılda yaklaşık %43 değer kaybeden liraya darbe vurdu. Merkez bankası ve hükümet politikalarının bir dizi müdahalesinin ardından ise, lira son aylarda istikrar kazandı.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, önümüzdeki yıl yapılacak seçimler öncesinde ekonomiyi canlandırmak için aşırı gevşek para politikasının devam etmesi gerektiğini değerlendiriyor. Kendisini “faiz düşmanı” olarak tanımlayan Erdoğan, ana akım ekonomi teorisinin aksine, yüksek oranların enflasyonu yavaşlatmak yerine beslediğine inanıyor.

Türkiye’nin büyüme perspektifi muhtemelen 2023 seçimlerine kadar devam edecek ve bu noktada cömert ekonomi politikaları hem üretimi hem de talebi zorlamaya başlayacak. Bu stratejinin Haziran seçimlerine kadar başarılı olabilmesi için daha fazla döviz kaynağına ihtiyaç duyulacaktır. Bu kaynakların miktarı ve zamanlaması, Türkiye ekonomisinin 2023 görünümünün değerlendirilmesinde ve Haziran seçim sonuçlarının tahmin edilmesinde kilit rol oynayacaktır.

Sonuç? Geleneksel olmayan çerçevedeki para politikası, geçen yıl bu zamanlarda Yeni Ekonomi Modeli olarak benimsendiğinden beri, lira ve enflasyon eğilimi kötüleşti. Sonuç olarak; düşük faiz döviz talebinin yolunu açtı. Bu döviz talebinin önüne geçmek için çeşitli regülasyonlar geldi ve gelmeye de devam ediyor. Rusya’dan ya da başka bir ülkeden ya da yatırımcıdan kaynak gelmezse Türkiye’nin genişlemeci ekonomi politikaları yeni bir döviz şokuna yol açma ihtimaline sahip.

Kaynak: Tera Yatırım-Enver Erkan
Hibya Haber Ajansı